Część maturzystów przystąpiła w poniedziałek po południu do nieobowiązkowego egzaminu z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Deklaracje chęci przystąpienia do egzaminu na tym poziomie złożyło 21 proc. tegorocznych absolwentów liceów i techników. Maturzyści zdający egzamin na tym poziomie musieli napisać tekst własny na jeden z dwóch tematów do wyboru. Z egzaminu z polskiego na poziomie rozszerzonym maturzyści mogą otrzymać maksymalnie 40 punktów. Poniżej publikujemy arkusz CKE z języka polskiego (poziom rozszerzony) wraz z odpowiedziami, które zaproponował ekspert współpracujący z portalem Temat 1. Rozprawka: Określ, jaki problem podejmuje Józef Tischner w podanym tekście. Zajmij stanowisko wobec rozwiązania przyjętego przez autora, odwołując się do tego tekstu oraz innych tekstów kultury. Problematyka tekstu Tischnera: Tekst Tischnera ukazuje rozważania nad istotą tragizmu i dramatu w połączeniu z etyką. Istotą tragedii jest zwycięstwo zła nad dobrem, a mianem tragiczności określamy samą możliwość zaistnienia sytuacji, w której zło zatriumfuje. Zdaniem Tischnera, rodzaj literacki, jakim jest dramat, pozwala lepiej zrozumieć kategorie etyczne dobra i zła: zbliżyć się do ich istoty, a dzięki temu także lepiej zrozumieć ludzką naturę. Powodem tragiczności jest ludzka bezsilność i niewiedza - to z niej wynikają konflikty tragiczne. Stanowisko: Trudno nie zgodzić się z Tischnerem, że istotą dramatu jest walka sił etycznych - może ona odbywać się bezpośrednio w człowieku (tzw. psychomachia) lub wynikać z uwarunkowań świata, które go otaczają. Na podłożu walki dobra ze złem rodzi się konflikt tragiczny - a więc spór pomiędzy równorzędnymi racjami, spośród których bohater musi wybierać. Podejmowane wybory, jak i sama istota konfliktu w tragedii, pozwalają przybliżyć jej widzom (czytelnikom) kategorie etyczne, jakie ścierają się w dramacie. Natomiast ich pełniejsze rozumienie prowadzi do lepszego zrozumienia ludzkiej natury. Można również przyznać rację Tischnerowi, który uważa, że tragiczność wywodzi się z bezsilności i niewiedzy (rzadziej z nadmiaru wiedzy) bohatera. Argumenty z tekstu: · Istotą tragedii jest zwycięstwo zła nad dobrem → zło triumfuje, ale widz (czytelnik) tragedii powinien dzięki temu paradoksalnie zbliżyć się do poznania dobra. · "Perspektywatragiczności jest nieodłącznym tłem każdego spotkania"- wszystkie relacje międzyludzkie potencjalnie obarczone są tragicznością (ponieważ bezsilność i niewiedza leżą w ludzkiej naturze). · Tragizm człowieka może wynikać zarówno z braku wiedzy, jak i z jej nadmiaru; a także z bezsilności wobec czynników od niego niezależnych → na przykładzie rodzaju literackiego Tischner snuje rozważania także o kondycji moralnej człowieka i ludzkiej naturze. · Pouczający dla czytelnika (widza) dramatu może być nie tylko tragizm (zwycięstwo zła), ale i triumf (dobra nad złem). Obie perspektywy uczą bowiem dostrzegania istoty tych sił etycznych. Argumenty własne (odwołania do tekstów kultury): · Sofokles, "Król Edyp" → tragiczność wynikająca z bezsilności (odwołanie do kategorii fatum), · Sofokles, "Antygona" → tragiczność wynikająca z bezsilności wobec czynników zewnętrznych, · Goethe, "Faust" → tragiczność wynikająca z nadmiaru wiedzy (Faust - archetyp mędrca) · Adam Mickiewicz, "Dziady" cz. III → walka sił etycznych o duszę bohatera · Mit o Prometeuszu → triumf zła pomaga lepiej zrozumieć istotę dobra Zakończenie: · W dramacie nierozerwalnie splatają się kategorie etyczne: dobra i zła. · Dramat może działać na widza umoralniająco (pomaga lepiej zrozumieć istotę tych kategorii etycznych). · Poprzez lekturę (oglądanie) dramatu (tragedii) widz/ czytelnik może lepiej zrozumieć nie tylko prawdy etyczne, ale także ludzką naturę. Temat 2. Interpretacja porównawcza:Kazimiera Zawistowska "Chciałabym, z tobą poszedłszy..." i Bolesław Leśmian "Dusza w niebiosach" Wstęp: · Motyw miłości - w interpretacji romantycznej: miłość, która pokonuje bariery śmierci · Motyw zaświatów - różne wizje, chrześcijańska, arkadyjska itp. Teza interpretacyjna: Oba wiersze prezentują motyw miłości ziemskiej kontynuowanej w zaświatach - motyw miłości jest w nich jednak realizowany na zasadzie kontrastu; u Zawistowskiej jest to miłość spełniona i szczęśliwa, u Leśmiana natomiast - udawana, z której wyzwolenie przynosi dopiero śmierć - wejście w zaświaty. O ile więc Zawistowska kontynuuje romantyczny mit miłości silniejszej niż śmierć, o tyle Leśmian polemizuje z nim. Płaszczyzny porównania: Wizja miłości: · Leśmian: przewrotna; lekko ironiczna - nie była to prawdziwa miłość, ale udawane uczucie - "dusza" będąca bohaterem lirycznym wiersza przez całe życie nie przyznała się sama przed sobą, że jej miłość nie była prawdziwa; ulgę przynosi jej dopiero śmierć, ponieważ w zaświatach nie musi udawać ("w niekochanych objęciach przemarnowała swe życie"; "Pieściła usta nielube i oczy niemiłowane."). Udawana miłość zrodziła w duszy poczucie zmarnowanego życia. · Zawistowska: miłość idealna, silniejsza niż śmierć (miłość romantyczna); marzeniem podmiotu lirycznego jest kontynuacja miłości w zaświatach ("Chciałabym, z tobą poszedłszy w zaświaty"). Odwołanie do mitu miłości romantycznej (np. romantyczny mit dusz bliźniaczych - miłość silniejsza niż śmierć): · Leśmian: polemika · Zawistowska: kontynuacja, prosta reinterpretacja Wizja zaświatów: · Leśmian: tajemnicza, mityczna, nieznana kraina ("boża obczyzna") · Zawistowska: arkadyjska (sielanka) → opis swojskiej przyrody Wizja zakochanych: · Leśmian: miłość jednostronna, bez wzajemności - zakochani dopiero w zaświatach dowiadują się, że nie łączyło ich prawdziwe uczucie · Zawistowska: prawdziwie zakochani, młodzi, szczęśliwi, łączy ich autentyczna bliskość i poczucie wspólnoty, nie rozdziela ich śmierć - nawet w zaświaty idą razem ("czuć przy swej głowie/ Twą głowę, piękną jak młodość i zdrowie") Język, metaforyka, topika: · Leśmian:balladowość, plastyczność opisu, bogactwo środków stylistycznych, sensualizm (zmysłowość) · Zawistowska: proste słownictwo, topika arkadyjska Zakończenie: · Utwory przedstawiają kontrastowe wizje miłości, chodź podobne wizje zaświatów. · Śmierć może być dla miłości momentem granicznym - zarówno bohater liryczny u Leśmiana, jak i podmiot liryczny u Zawistowskiej dopiero po śmierci przekonują się, ile naprawdę była/ jest warta ich miłość. Możliwe odwołania do innych utworów: · Adam Mickiewicz, "Dziady", cz. II, IV · Adam Mickiewicz "Romantyczność" · William Szekspir, "Romeo i Julia" · mit o Orfeuszu i Eurydyce Rano maturzyści zmierzyli się z egzaminem z języka polskiego na poziomie podstawowym. Poniżej prezentujemy arkusze. ARKUSZE Z EGZAMINU Z JĘZYKA POLSKIEGO NA POZIOMIE PODSTAWOWYM ZNAJDZIECIE >> Oto arkusze oraz proponowane przez eksperta portalu odpowiedzi do matury z języka polskiego na poziomie podstawowym: >>